[4] Robert Graves - Klaudiusz i Messalina

Nigdy nie wiem jak ocenić książki opisujące prawdę historyczną. Wydawałoby się, że w przypadku takich książek autorzy mieli do wykonania bardzo mały pracy, nie musieli pracować nad fabułą, wymyślać bohaterów i całej historii. Sięgnęli tylko do przeszłości i ją opisali. Ale przecież to sięgnięcie było pewnie najtrudniejsze. Odtworzyć wydarzenia sprzed kilkuset lub, jak w tym przypadku, dwóch tysięcy lat. Poznać tamten świat tak dokładnie, by móc swobodnie go opisać i przedstawić czytelnikowi, który o Starożytnym Rzymie nie musi nic wiedzieć. Nie tak łatwo też stworzyć bohaterów. Historycy wiedzą co oni zrobili, ale dlaczego to zrobili? Tego można się tylko domyślać.

I Robert Graves domyśla się wszystkiego w iście genialny sposób. Klaudiusz i Messalina napisane jest jako relacja cesarza Klaudiusza, jest to opis wydarzeń z jego punktu widzenia, najlepiej więc można poznać jego motywacje i jego sposób myślenia. Wspominając jednak inne postaci stara się je poznać i zrozumieć, nie poprzestać na podaniu suchych faktów. Książka pisana jest w formie powieści, dużą rolę odgrywają tam emocje i charaktery bohaterów. A te są bardzo żywe i ulegają zmianom w miarę upływu czasu. Nieszkodliwy i pozostający w ciągłym cieniu bibliotekarz zmienia się w cynicznego, szafującego życiem innych człowieka gotowego na śmierć. Beztroski hulaka, ceniący przyjaźń ponad wszystko, staje się sprytnym przywódcą żądnym chwały boskiej. Ambitna i mądra kobieta, która lepiej niż niejeden mężczyzna potrafi zarządzać cesarstwem, ulega szaleństwu i porzucając wszelką ostrożność przekracza wszystkie granice moralne, by stać się najbardziej znienawidzoną kobietą w Rzymie.

Historię Klaudiusz i Messaliny można nazwać typową historią małżeńską z tego okresu historii Rzymu. Jest on, bogaty i posiadający władzę, ze starej patrycjuszowskiej rodziny. Do pewnego stopnia dobry człowiek, choć w dzisiejszych czasach tak byśmy go nie nazwali. Potrafi dojrzeć coś więcej niż czubek nosa i swoim działaniem przyczynia się do rozwoju cesarstwa, życie ludzkie jednak nie jest ważniejsze od honoru, prawa, władzy. Jest i ona, piękna i dużo młodsza od swojego męża. Szalenie ambitna i silna, potrafiąca wspomóc męża w jego działaniach, nie zapominając jednak o swoich potrzebach. Kobieta zmysłowa i sprytna, nie bojąca się ryzyka. A wokół tej dwójki całe stada sępów żerujących na słabości innych. Donosicieli, spiskowców, prawdziwych i fałszywych przyjaciół. Jedni pomagają cesarzowej, drudzy cesarzowi, i wszyscy kłamią.

Książka nie posiada nagłych zwrotów akcji. Fabuła toczy się powoli, szczegółowo opisując wszystkie wydarzenia. Każda z postaci ma czas na to, by obronić swoje działania i wyjaśnić motywy. Dzięki temu otrzymujemy wspaniały obraz Cesarstwa Rzymskiego pod panowaniem Klaudiusza, z całym bogactwem bohaterów, intryg i zabawnych anegdot. Robert Graves pisze w sposób lekki i przyjemny, bez sztywnej pompatyczności, i jego książki czyta się z prawdziwą przyjemnością.

Klaudiusz i Messalina to ciąg dalszy historii opisanej w Ja, Klaudiusz. Drugi tom opisuje rządy Klaudiusza, pierwszy natomiast jego poprzedników, zaczynając od Oktawiana Augusta. Jeśli mam być szczera, bardziej podobała mi się pierwsza część, ale to tylko dlatego, że po prostu ciekawszy wydaje mi się okres opisany w niej. Wtedy miało miejsce więcej afer niż w czasach Klaudiusza. Klaudiusz i Messalina to książka spokojniejsza i mniej brutalna, wcale jednak przez to nie mniej ciekawa.

Uwielbiam książki o starożytnym Rzymie, nie każda jednak przypada mi tak do gustu jak książki Roberta Gravesa. Historia cesarzy napisana została jeszcze przed II wojną światową, i do tej pory nie straciła na atrakcyjności, ponieważ jej druk jest co jakiś czas wznawiany. Dla mnie to prawdziwe perełki.